„Wiedze u-korzenione” – spotkanie czwarte (24.11.25)

14 11 2025

Weird Fictions Research Group Ośrodka Studiów Amerykańskich UW oraz Centrum Humanistyki Środowiskowej UW zapraszają na czwarte wydarzenie z cyklu Wiedze u-korzenione zatytułowane Póki birnamski las się nie poruszy: eko-horror a pamięć drzew, wykład dr Agnieszki Kotwasińskiej (OSA UW).

24 listopada 2025, godz. 16:45-18:15, Strefa Współpracy  przy ul. Dobrej 55 (liczba miejsc ograniczona)

Współczesne eko-horrory (np. Apostle [2018], In the Earth [2021], Annihilation [2018] oraz Gaia [2021]) przedstawiają lasy jako przestrzenie czystej, niewinnej lub niepojętej natury, która najpierw zostaje wybudzona ze swojego hipnotycznego stanu, a następnie radykalnie przekształca moralnie skorumpowane terytorium ludzkie i/lub samych ludzi. Te ekologiczne przypowieści o ponownym oczarowaniu i ekofobii (Parker 2000) często ukazują ludzkich protagonistów zmuszonych do nie-ludzkich przemian, które są przedstawiane jako bolesne, lecz konieczne etapy w świecie spustoszonym przez katastrofy ekologiczne i nekrotyczną ekspansję neoliberalizmu. Choć tego rodzaju narracje skutecznie problematyzują bios-centryczne definicje życia i śmierci, często wyobrażają kontinuum natury i kultury jako posiadające tylko jeden kierunek: to natura porusza się, pochłania lub rekonstruuje kulturę – gest, który ostatecznie wymazuje inne bio-kulturowe splątania, inne możliwe kierunki relacji. Jednak w polskim imaginarium lasy są zawsze-więcej-niż-jedne; są kodowane nie tylko jako przestrzenie czystej lub niebezpiecznej natury, lecz także jako ważne, choć często sporne, miejsca pamięci narodowej i re/dystrybucji władzy – wystarczy wspomnieć tu o masowych egzekucjach, pogromach, obozach koncentracyjnych, partyzantce, leśnictwie państwowym, wycince drzew. Film Jagody Szelc Wieża. Jasny dzień (2017) stanowi kontrastowy przykład eko-horroru, który unika oczywistych obrazów stawania-się-lasem i zamiast tego wybiera bardziej zniuansowane podejście zarówno do kwestii ekologicznego wymierania, jak i polityki pamięci towarzyszącej fantazjom o antropocentrycznej apokalipsie. Las w filmie Szelc nie jest przestrzenią quasi-spersonifikowanych sił natury mszczących się na aroganckich ludziach, lecz raczej głęboko upolitycznioną przestrzenią splecioną ze światem ludzkim w sposób, który często wymyka się łatwemu rozróżnieniu kierunków wpływu. W przeciwieństwie do anglojęzycznych narracji eko-horroru, przemiany ludzkich ciał (indywidualnych, wspólnotowych i instytucjonalnych) są subtelnie zasugerowane, a nie ukazane wprost, a sam las nie działa jako agent zemsty natury, lecz staje się raczej ciekawskim świadkiem tych przemian – świadkiem, którego pozorna bierność pozostaje sprawcza.

Agnieszka Kotwasińska jest adiunktką w Ośrodku Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w badaniach nad gotykiem i horrorem, studiach nad płcią i teorią queer, a także w feministycznym nowym materializmie. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na cielesności w tzw. niskich gatunkach, słowiańskim horrorze oraz tematyce śmierci, choroby i żałoby w kinie grozy. Jej pierwsza monografia, House of Horrors: Familial Intimacies in Contemporary American Horror Fiction, ukazała się w 2023 roku nakładem University of Wales Press.